La Centro de Esploro kaj Dokumentado pri Mondaj Lingvaj Problemoj
Fotita de: Gabriela Skonieczna
Kelkaj vortoj pri
CED
Mark Fettes
Direktoro de CED
La Centro por Esploro kaj Dokumentado pri la Monda Lingvo-Problemo (CED) kreiĝis en 1952 por antaŭenigi la sciencan esploradon pri Esperanto “kaj ĝiaj multflankaj aplikoj en ĉiuj sferoj de la vivo”; prizorgi la kolektadon kaj ellboradon de findindaj dokumentoj pri Esperanto; kaj subteni la informan laboron ĉe internaciaj organizaĵoj, fakaj kaj sciencaj rondoj, kaj la ĝenerala publiko. Origine, do, ĝi estis konceptita kiel faka instituto subtene al la tutmonda Esperanto-movado sub la tegmento de Universala Esperanto-Asocio (UEA).
Iom post iom, la agado kaj la celoj de CED plivastiĝis. Ĝi ankaŭ iom adaptis sian nomon por forigi la eblan mispercepton, ke ekzistas nur unu “lingvo-problemo” en la mondo; nun ĝi nomiĝas la Centro de Esploro kaj Dokumentado pri Mondaj Lingvaj Problemoj. Kvankam ankoraŭ formale ligita kun UEA, ĝia laboro delonge respondas al la prioritatoj kaj iniciatoj de esploristoj sur la kampo de interlingvistiko, pli ol al la informaj aŭ dokumentaj bezonoj de la Asocio. Esperanto restas la ĉefa laborlingvo de CED; por diversaj celoj ĝi delonge uzas ankaŭ la anglan, francan, kaj aliajn lingvojn.
Estraro
Konsilantaro
Xavi Alcalde
Bașak Aray
Renato Corsetti
Christopher Gledhill
Grant Goodall
Kimura Goro
Jorge Antonio Leoni de León
Alessandra Madella
Ida Stria
Bernhard Tuider
Bengt-Arne Wickström
Asociitaj Esploristoj
Historio de CED
- CED fondiĝis de Ivo Lapenna en la jaro 1952
- En 1969 fondiĝis la revuo La Monda Lingvo-Problemo, poste renomita Language Problems and Language Planning
- En 1974, Ulrich Lins komencis aperigi Novaĵleterojn por Interlingvistoj, nun titolitaj Informilo por Interlingvistoj / Information for Interlinguists
- En 1978, Detlev Blanke starigis la Esperantologian Konferencon kadre de la ĉiujara Universala Kongreso de Esperanto
- En 1987 fondiĝis Terminologia Esperanto-Centro
- En 1996, Mark Fettes organizis la unuan Nitobe-simpozion
- En 1999, Christer Kiselman restarigis la revuon Esperantologio kiel Esperantologio/Esperanto Studies, unue redaktita de Paul Neergard en 1949
- En 2020 okazis organiza reformo de CED
CED fondiĝis en la jaro 1952, kiel fako de Universala Esperanto-Asocio gvidata de Ivo Lapenna, por antaŭenigi la sciencan studon de Esperanto “kaj ties diversaj aplikoj en ĉiuj vivosferoj”; por certigi la kompiladon kaj redaktadon de fidinda dokumentado pri Esperanto, kaj por subteni klopodojn prezenti la faktojn pri Esperanto al internaciaj organizoj, al sciencaj kaj fakaj asocioj, kaj al la publiko. En la 60-aj jaroj, tiuj esploroj pri Esperanto plivastiĝis al la tereno de internacia lingvopolitiko kaj lingvoplanado. Sub la egido de CED, en 1969 fondiĝis la revuo La Monda Lingvo-Problemo, ekde 1980 renomita Language Problems and Language Planning (LPLP), de jardekoj unu el la plej konataj fakaj revuoj sur tiu kampo.
Meze de la 70-aj jaroj, CED trairis organizan reformon kiu enkondukis plurajn novajn agadojn, unue sub la gvido de Jonathan Pool (1974-80), kaj dum multaj jaroj ekde 1980 kun Humphrey Tonkin kiel direktoro. En 1974 komencis aperi Novaĵletero por Interlingvistoj sub redakto de Ulrich Lins, kiel klopodo kunigi kaj kunlaborigi la fakulojn pri interlingvistiko kaj esperantologio, kaj en 1977 komenciĝis la tradicio okazigi Esperantologian Konferencon kadre de la ĉiujara Universala Kongreso. La bulteno transformiĝis en Informilo por Interlingvistoj (IpI) ekde 1983, sub redakto de Ryszard Rokicki; sekvis la longa redaktoperiodo de Detlev Blanke (1992-2015); nun ĝin prizorgas Angela Tellier. En 1996 Mark Fettes, tiam Ĝenerala Sekretario de UEA, organizis la unuan Nitobe-simpozion kunlige kun la Universala Kongreso en Prago. Tio montriĝis sukcesa provo stimuli dialogon kaj kunlaboron pri lingvopolitiko inter esperantistoj, esploristoj, ŝtatoficistoj, politikistoj, kaj lingvo-aktivuloj, kaj sekvis pliaj simpozioj en la jaroj 1999 (Berlino), 2004 (Pekino), 2005 (Vilno), 2007 (Tokio), 2013 (Rejkjaviko), kaj 2018 (Lisbono) fokusitaj al diversaj aspektoj de la nuntempa internacia lingvopolitiko.
En 1999, Christer Kiselman lanĉis la revuon Esperantologio/Esperanto Studies (EES) kiel posteulon de la revuo Esperantologio, redaktita de Paul Neergaard de 1949 ĝis 1961. EES aperis en ok numeroj ĝis 2018. Temas pri kolektoj de originalaj studoj pri la lingvaj, historiaj, literaturaj, psikologiaj, sociologiaj kaj politikaj aspektoj de Esperanto, kaj ankaŭ recenzoj. Nun sub la redaktado de Guilherme Fians kaj Klaus Schubert, la serio daŭros sub la ŝildo de CED.
En 2006, la usona fondaĵo Esperantic Studies Foundation, sub prezido de Tonkin, starigis kunlabore kun CED programon de malgrandaj subvencioj (ĝis USD 2000) por esplora kaj eldona agado rilate al esperantologio kaj interlingvistiko. La subvenciojn aljuĝas internacia tripersona komisiono. En 2020, okazis organiza reformo de CED, kun la difino de la kvin ĉefaj agadkampoj kaj la starigo de multpersona Konsilantaro nomumita de la Estraro de UEA, inter kies anoj la nova direktoro, Mark Fettes, varbis malgrandan estraron.