Terminologio
Fotita de: Andrzej Szozda
Kelkaj vortoj pri
Terminologio
La disvolviĝo de la faka lingvaĵo en Esperanto estas defio same malnova kiel la lingvo mem. Sed fakte tian defion konas ĉiuj lingvoj, kaj en mondo ĉiam pli interplektita, la kunordigo de la termino-evoluo fariĝis same esenca kiel interkonsentoj pri la formoj de ŝraŭboj kaj la ondolongoj de satelitaj elsendoj. La germana esperantisto kaj lingvisto Eugen Wüster ludis pioniran rolon en la estigo de tiu esplorkampo, konata kiel terminoscienco aŭ terminologio. Tia sistema aliro restis tamen malmulte konata en la Esperanto-movado ĝis 1987. Tiam fondiĝis Terminologia Esperanto-Centro (TEC), kies celoj estis unuecigi fakajn terminojn uzatajn en Esperanto, konsili pri terminara laboro kaj subteni la verkadon de terminaroj. Pro la agado de TEC, la Universala Esperanto-Asocio ekhavis oficialajn rilatojn kun la komitato pri terminologio (TC 37) de la Internacia Organizaĵo por Normigado (ISO) kaj kun la Internacia Informejo por Terminologio (Infoterm). Ekde 2020, post kelkaj jaroj en kiuj TEC malmulte aktivis, CED aldonis tiun laborkampon al sia tagordo, kun la celo stimuli, subteni kaj interligi projektojn por sistema evoluigo de la faka lingvo en Esperanto.
Historio de TEC
TEC estis aktiva dum ĉirkaŭ dudek jaroj. Dum tiu periodo, pere de sia publikigado de artikoloj, studoj kaj alvokoj, TEC sukcesis evoluigi la ĝeneralan intereson de esperanto-parolantaj fakuloj kaj sciencistoj kaj ilian komprenemon pri la neceso de terminologia laboro en planlingvo kiu en 1987 ankoraŭ ne kalkulis je tia sistema laboro pri unuecigo de fakaj terminoj. La terminologia laboro de TEC sekvis la principojn kiujn Eugen Wüster – la esperantologo kaj fondinto de la terminologio-scienco – estis ellaborinta por ĉiulingva kaj ĉiufaka utilo.
Kun la subteno de TEC, fakuloj kontaktiĝis, grupiĝis kaj eklaboris por krei siajn terminarojn. Inter tiuj troviĝas fervoja, medicina, fizika, geografia kaj asekura terminaroj. Alia interesa ekzemplo ĉi-rilate estas la forstista terminaro. Forstistoj proprainiciate sin organizis kadre de TEC kaj, poste, kiel mondvasta kunlaborantaro de pli ol cent homoj kun valora rezulto: ampleksa kaj multlingva forst-terminaro laŭ modernaj terminologiaj principoj kaj kiu uzas Esperanton kiel bazan komparilon.
Ekde 1988 evoluis la ligoj de TEC al Infoterm – la Internacia Informcentro pri Terminologio en Vieno, fondita de Eugen Wüster. Krome, en 1989 UEA fariĝis oficiala membro de TermNet, la kunlabora reto de terminologiaj institucioj ĉirkaŭ Infoterm. Tio rajtigis TEC, ne nur ricevi instrumaterialojn kaj publikigi en TN-News (Bulteno de TermNet), sed ankaŭ sendi ĉiujare reprezentanton al la TermNet Summer School. Tiun eblon UEA profitis plurfoje por antaŭenigi la movadajn kompetentojn sur tiu kampo. De ISO/TC37 – la priterminologia komitato de ISO – TEC ricevadis protokolojn kaj invitojn al kunsidoj. Ĝi klopodis sekvi la disvolviĝon kaj konstantan reviziadon de la principo-normoj de terminologio kaj peri sian esencon al pli ampleksa esperantista publiko. Unu el la plej gravaj rezultoj de tiu ĉi agado estis la broŝuro Terminologia Gvidilo, kiun TEC disponigis al esperantlingvaj fakuloj, kiuj okupiĝas pri siaj terminaroj. Kromprodukto de la publika laboro de TEC estas la kreskanta kompreno pri la rolo, kiun ludis esperantologoj kiel Eugen Wüster kaj Ernest Drezen en la establiĝo de la terminologia scienco. Tiu kompreno helpis al pli bona takso de la fenomeno Esperanto ĝenerale kaj aparte pri ĝia utilo por faklingvaj celoj.
Baza enirpunkto al terminologiaj principoj
Terminologia Gvidilo
Aŭtoris: Heidi Suonuuti
Redaktis: Wera Blanke
Tradukis: Sabine Fiedler (el la angla)